Madencilik Sektöründe KKD’ler

Kişisel koruyucu donanım kullanımı iş sağlığı ve güvenliği açısından tespit edilen veya öngörülen risklerle mücadelede alınması gereken nihai tedbir olmakla birlikte genel bir yaklaşım olarak risklerin önlenmesinde veya risklerin şiddetinin düşürülmesinde öncelikli olarak kullanılmaktadır.
Madencilik sektörü yapısı gereği değişiklik gösteren üretim tekniklerini, ürün ve prosesleri barındıran bir sektördür. Yeraltı kömür madenciliğinden, taş ocakçılığına, deniz altı üretime kadar pek çok üretim yönetiminin yanısıra üretilen ham cevherin zenginleştirilmesi ve işlenmesi pek çok özelleşmiş işlemi gerektirmektedir. Bu bakımdan sektörel risklerin belirlenmesi, kategorizasyonu ve uygun önlemlerin tespitinde bir genelleme yapmak oldukça zordur. Risklerin önlenmesi veya azaltılmasında sıklıkla kullanılan bir yöntem olan kişisel koruyucu donanımların doğru seçimi ve etkin kullanımı ancak çalışanın, çalışma ortamının ve işin değerlendirmesi ile tespit edilebilir. Sektörde kullanılabilecek kişisel koruyucu donanımlar aşağıda verilmektedir.

EL-KOL KORUYUCU DONANIMLAR

Madencilik sektöründe el-kol koruyucuların kullanımı mekanik ve kimyasal risk faktörleri üzerinde yoğunlaşmaktadır. Kullanılan kimyasalların güvenlik bilgi formlarına başvurulmalı ilgili dokümanda belirtilen riskler doğrultusunda eldiven seçimi yapılmalıdır. Kimyasal riskleri önlemek için TS EN 374 standardına uygun eldivenler seçilmelidir.
Madenciliğin özellikle üretim aşamasında mekanik risklerin oldukça fazla olduğu görülmektedir. Bu bağlamda TS EN 388 standardına uygun eldivenler seçilmeli işin özelliğine uygun eldivenler tercih edilmelidir.
Sıcaklığa ve ergimiş maddelere temas, konvektiv veya radyant ısıya maruziyet bulunması durumunda TS EN 407 standardına sahip eldivenler kullanılmalıdır. Kaynakçılar için koruyucu eldivenler ilgili TS EN 12477 standardına uygun olmalıdır.
Seçilecek el koruyucunun kavrama kabiliyeti yüksek olmalı ve ek risk yaratmamalıdır.

SOLUNUM KORUYUCU DONANIMLAR

Madencilik sektörünün en büyük zorluklarından biri tozla mücadeledir. Ortamda bulunan tozun uzaklaştırılması veya bastırılmasına yönelik çalışmalar yürütülse de bazı durumlarda toza maruziyet neredeyse kaçınılmaz olmaktadır. Toplu korunma önlemlerinin yetersiz kaldığı durumlarda ortamdaki toz konsantrasyonu ölçülerek uygun koruma seviyesi tespit edilmelidir. Tespit edilen seviyeye göre FFP1, FFP2 veya FFP3 maskeler kullanılmalıdır. Uygun maskenin seçimi kadar kullanımı ve saklanması da yeterli korunma sağlanması açısından elzemdir. Bu bakımdan çalışanlara gerekli eğitim ve bilgilendirmeler yapılmalıdır. Tek kullanımlık veya tekrar kullanılabilir maskeler kullanılabilir.
Diğer bir risk ise ortamda boğucu veya zehirleyici gazlar bulunmasıdır. Bazı gazların renk ve/veya koku özelliği bulunmadığından normal şartlarda tespiti zordur. Bu nedenle kişisel maruziyet ve ortam gaz ölçümleri düzenli olarak yapılmalıdır. Gazların drenajının yapılmasının yanısıra gaz konsantrasyonu kontrol altında tutulmalıdır.
Gazların neden olduğu etkilerden korunmanın toz maskesiyle mümkün olmadığının unutulmaması gerekmektedir. Göz ve yüz korunması için tam yüz maskesi veya yarım yüz maskesi kullanılmalıdır. Filtreler maruz kalınan gaza uygun olarak seçilmelidir.
Ortamda oksijen oranının %19,5’in altına düşmesi veya ortam atmosferindeki kirleticilerin çok yoğun olması durumunda filtreleme prensibine göre çalışan solunum koruyucular kullanılmaz. Bunların yerine “Kapalı devre solunum cihazları” olarak tanımlanan temiz hava beslemeli sistemler kullanılmalıdır.

GÖZ VE YÜZ KORUYUCU DONANIMLAR

Madencilik sektöründe göz ve yüz koruyucular, kaynak, kırma, eleme, öğütme, kesme, delme gibi proseslerin gerçekleştirilmesi sırasında ortaya çıkan partiküllerin yanısıra ortamdaki toz maruziyetinden korunmak içinde kullanılmaktadır. Solunum korumasının da gerektiği durumlarda veya tüm yüzün korunmasının gerektiği durumlarda tam yüz maskesi tercih edilmelidir.
Ortamda gözler için zararlı gaz ve zehirli duman bulunması veya zararlı sıvı sıçrama ihtimali bulunması halinde çerçeve gövdesi gözleri sıkıca çevreleyen göz koruyucular kullanılmalıdır. Koruyucu gözlükler EN 166 standardına uygun olarak üretilmiş olmalıdır. Göz koruyucuların kullanım alanları ve performans değerleri standartta yer almakla birlikte ürün üzerinde sembol ve işaretlemeler ile ifade edilmektedir. Tespit edilen riskler dahilinde bu semboller kontrol edilerek seçim yapılmalıdır.

AYAK VE BACAK KORUYUCU DONANIMLAR

Çalışma esnasında ayağa gelebilecek darbe, çarpma ve malzeme düşmesine karşı koruyucu özelliği olan iş ayakkabısı, bot veya çizme giyilmelidir. Maden arama sondaj çalışmaları genellikle sulu ve çamurlu ortamlarda yapıldığı için ayak koruyucu olarak burun koruyuculu uzun çizme giyilmesi önerilmektedir.

• Madencilik sektöründe çalışan ve sahaya dahil olan kişilerin tümü koruyucu ayakkabı giymelidir.
• Koruyucu ayakkabı mutlaka burun koruyuculu olmalıdır
• Oluşabilecek mantar vb. ayak hastalıklarına karşı koruyucu ayakkabılar çorapsız ve ıslak ayak ile giyilmemelidir.
• Çalışma sırasında ayakkabı bağları mutlaka bağlı olmalıdır

KORUYUCU GİYECEKLER

Koruyucu giysiler çalışanları genel olarak yüksek veya düşük sıcaklık, toksik maddeler, kimyasallar, aşındırıcılar ile biyolojik ve fiziksel risklere karşı korumak için kullanılır. Madencilik sektörüne bakıldığında sayılan bu etkenlerin büyük bir oranda bulunduğu görülmektedir.
 
Madenlerde çalışanların giysileri pamuklu kumaştan üretilir ve takılmaları önlemek amacıyla genelde cepsiz olmalıdır. Görünürlüğün arttırılması amacıyla reflektif yelekler kullanılabileceği gibi iş elbiselerine de reflektif şeritler konulması fayda sağlar. Reflektif yelekler özellikle araçların çalıştığı ortamlarda muhtemel kazaların önüne geçilmesi açısından elzemdir. Reflektif yelekler TS EN ISO 20471 standardına uygun olmalıdır. Koruyucu giysiler özellikle kesilme, delinme ve yırtılmalar gibi mekanik etkilere dirençli olmalıdır. Kaynak ve benzeri işler için EN 11611 standardına uygun koruyucu giysiler seçilmelidir.

BAŞ KORUYUCU DONANIMLAR

Madencilik sektöründe en sık olarak kullanılan baş koruyucu donanımlar baretlerdir. Baret başa bir cisim düşmesi, bir cismin veya hareketli bir ekipmanın çarpması, başın bir yere vurulması veya elektrik akımı bulunan bir iletkenle temasının önlenmesini sağlar. Baretlerde delik açılmamalıdır. Madenci baretlerinde kullanım yerine göre lamba ayağı ve kablo tutacağı bulunmalıdır. Çalışanlar baş lambasının kablosunu takılarak tehlike yaratmayacak şekilde kablo tutacağından geçirerek kullanmalıdır. Yüz korumanın gerektiği madenlerde tam yüz siperli baretler, gürültülü ortamlarda manşonlu kulaklık takılabilen baretler tercih edilmelidir. Baretlerde EN 397 standardı aranmalıdır.

İŞİTME KORUYUCU DONANIMLAR

Madencilik yapısı gereği cevherin çıkarılmasından nihai ürünün elde edilmesine kadar genel olarak belli bir sertliğin üzerindeki malzemenin patlatılması, kazılması, kırılması, elenmesi, öğütülmesi ve taşınması gibi yüksek düzeyde gürültünün oluşabildiği faaliyetleri içermektedir. Bu bağlamda işitme kayıpları sıklıkla görülmektedir. Gürültüyü azaltıcı iş sağlığı güvenliği önlemlerinin yanısıra, hem meslek hastalıklarının önlenmesi hem de gürültünün neden olabileceği dikkat dağınıklığı sonucu iş kazalarının önüne geçilmesi açısından işitme koruyucular önem taşımaktadır. Doğru işitme koruyucunun seçimi ancak kişisel maruziyet ve ortam gürültü ölçümlerinin gerçekleştirilmesi ve değerlendirilmesi ile yapılabilir. Gürültü düzeyinin belirlenmesi sonrası, yasal mevzuatta yer alan değer ile ölçüm değeri arasındaki fark kadar koruyucu destek alınmalıdır. Bu değer SNR değeri olarak belirtilir. Koruma düzeyinin gereğinden yüksek olmasının da sorunlara neden olabileceği unutulmamalıdır. Genel olarak aktif ve bedensel çalışmanın yoğun olduğu madencilik sektöründe kulak tıkaçları yerine manşonlu kulaklıklar kullanım kolaylığı sağlamaktadır. İşitme koruyucular gürültülü ortama girilmeden önce ve doğru yöntemle takılmalı, gürültülü ortamda çıkarılmamalıdır. Çalışma süresinin sadece belli bir kısmında işitme koruyucuların kullanılması durumunda etkinliği azalacaktır.
İşitme koruyucular için TS EN 352 standardı uygulanmaktadır.
 

YÜKSEKTEN DÜŞMEYE KARŞI KORUYUCU DONANIMLAR

Çalışanların yüksek bir yerden düşme risklerine karşı çalışanı korumak amacıyla tasarlanmış donanımlardır.
Madencilik sektöründe yüksekte yapılan çalışmalarda toplu korunma önlemi alınmalıdır.
Yüksekten düşmeye karşı kullanılacak donanımının halatları, karabinaları vb. parçalarında yıpranma, aşınma gibi uygunsuzluklar olmamalıdır. Bu şartları sağlamayan ekipmanlar kesinlikle kullanılmamalıdır.
Yüksekten düşmeye karşı koruyucu donanımın halatları, karabinaları yağmur, kar vb. dış etkilerden zarar görmemesi için kuru ve kapalı bir alanda muhafaza edilmelidir
Yüksekten düşmeye karşı koruyucu donanım kullanılmadan önce mutlaka kontrol edilmelidir. Eğer donanım üzerinde yer alan parçalarda bir eksiklik var ise kesinlikle kullanılmamalıdır
Kullanılacak yüksekten düşmeye karşı donanımlar mevzuatına uygun olmalıdır